Fikri haklar bir eser üzerinde sahip olunan maddi ve manevi hakların tamamı olarak anlatılabilir. Fikri haklar edebiyat, müzik, sinema eserleri, tasarımlar ve ilmi yazılar vb eser mahiyetinde görülebilecek fikri eserleri meydana getiren kişiye ve onun ölümünden sonra yasal mirasçılarına belirli bir süre tanınan korumadır. Bu haklar eser sahibinin izni dışında eserlerin kullanılması karşısında eser sahibine haksız kullanan kişiye karşı çeşitli yaptırımlar yapma gücünü verir. Bu haklar mutlak hak niteliğine sahiptir, herkese karşı ileri sürülebilirler. Fikri haklar özel bir kanun olan Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile korunur.
Fikri haklar ihlale uğrayan eser sahipleri hukuk ve ceza davaları açabilecektir. Tecavüz halinde tespit davası, tecavüzün ref’i davası, tecavüzün men’i davası, manevi tazminat davası açılabilecektir.
A -Fikri haklar hukuk davaları:
Manevi ve mali hakları tecavüze uğrayan kimse tecavüz edene karşı tecavüzün ref’ini dava edebilir. Mahkeme, eser sahibinin manevi ve mali haklarını, tecavüzün şümulünü, kusurun olup olmadığını, varsa ağırlığını ve tecavüzün ref’i halinde tecavüz edenin düçar olması muhtemel zararları takdir ederek halin icabına göre tecavüzün ref’i için lüzumlu göreceği tedbirlerin tatbikına karar verir.
Bir fikri eseri sahibinden yazılı izni almadan işleyen, çoğaltan, çoğaltılmış nüshaları yayan, temsil eden veya her türlü işaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletenlerden, izni alınmamış hak sahipleri sözleşme yapılmış olması halinde isteyebileceği bedelin veya bu FSEK hükümleri uyarınca tespit edilecek rayiç bedelin en çok üç kat fazlasını isteyebilecektir.
Mali veya manevi haklarında tecavüz tehlikesine maruz kalan eser sahibi muhtemel tecavüzün önlenmesini tecavüzün men’i davası ile dava edebilir.
Manevi hakları haleldar edilen kişi, uğradığı manevi zarara karşılık manevi tazminat ödenmesi için dava açabilir. Mahkeme, bu para yerine veya bunlara ek olarak başka bir manevi tazminat şekline de hükmedebilir. Mali hakları haleldar edilen kimse, tecavüz edenin kusuru varsa haksız fiillere müteallik hükümler dairesinde tazminat talep edebilecektir.
B. Fikri haklar ceza davaları
Eser sahibinin yazılı izni olmaksızın işleyen, değiştiren, çoğaltan, dağıtan, her türlü işaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma ileten, yayımlayan ya da hukuka aykırı olarak işlenen veya çoğaltılan eserleri satışa arz eden, satan, kiralamak veya ödünç vermek suretiyle ya da sair şekilde yayan, ticarî amaçla satın alan, ithal veya ihraç eden, kendi eseri olarak ad koyan, kaynak göstermeksizin iktibasta bulunan, alenileşmemiş bir eserin muhtevası hakkında kamuya açıklamada bulunan, yetersiz, yanlış veya aldatıcı mahiyette kaynak gösteren, anınmış bir başkasının adını kullanarak çoğaltan, dağıtan, yayan veya yayımlayan kişiler hakkında üç aydan beş yıla kadar hapis cezası ve adli para cezasına hükmolunur. Bu suçlardan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılabilmesi şikayete bağlıdır.
Son yazılarımıza göz atmak için: Son Yazılar
Bizi sosyal medyadan takip edebilirsiniz: İnstagram